Phân công lao động trong gia đình giữa phụ nữ và nam giới được xem xét dưới nhiều khía cạnh khác nhau xem xét ai làm gì trong hoạt động sản xuất, nội trợ, giáo dục chăm sóc các thành viên trong gia đình. Tuy nhiên trong nghiên cứu, mối quan hệ giữa phụ nữ và nam giới được nhìn dưới góc độ giữa vợ - và chồng trong gia đình. Khách thể trong nghiên cứu là các hộ gia đình trồng rau an toàn được chia ra làm hai nhóm hộ gia đình vợ làm rau là chính, chồng đi làm các công việc phi nông nghiệp và nhóm hộ phụ nữ và nam giới trồng rau. Trong hoạt động trồng rau có nhiều công đoạn khác nhau, đề tài hướng tới nghiên cứu giữa phụ nữ và nam giới dưới góc độ gia đình, vợ và chồng ai là người thực hiện chính ở các khâu trong giai đoạn chuẩn bị, chăm sóc, thu hoạch và bảo quản rau an toàn:
Phân công lao động giữa phụ nữ và nam giới trong giai đoạn chuẩn bị trồng rau an toàn: Trong đời sống hộ gia đình hiện nay, phụ nữ và nam giới đều tham gia các hoạt động sản xuất tạo thu nhập nhằm phát triển kinh tế cho gia đình. Đối với trồng rau một vụ trồng rau kéo dài khoảng 1– 2 tháng (rau cải xanh cho thu hoạch chỉ từ 35- 40 ngày kể từ ngày gieo trồng..) bao gồm từ công đoạn gieo trồng, chăm sóc cho đến khi thu hoạch. Mỗi công đoạn gồm nhiều công việc khác nhau để đảm bảo rau an toàn và năng suất cao. Đối với quan niệm về phân công lao động truyền thống thì trong sản xuất nông nghiệp, người vợ và người chồng luôn được gắn vào những công việc nhất định, được cho là phù hợp theo giới. Theo đó, người chồng luôn làm các công việc liên quan đến sức khỏe còn người vợ đảm nhiệm các công việc được cho là nhẹ nhàng và tỉ mỉ. Nam giới thường làm các công việc nặng nhọc như cày bừa, phun thuốc còn phụ nữ ngoài các công việc nội trợ trong gia đình thì còn tham gia sản xuất nông nghiệp như nhổ mạ, cấy, làm cỏ, tham gia thu hoạch và bán sản phẩm. Đối với hoạt động sản xuất rau an toàn, các công việc được phân công phần nào đó cũng tương ứng với mô hình phân công lao động truyền thống đặc biệt là nhóm hộ phụ nữ và nam giới trồng rau. Trong nhóm hộ gia đình này cùng tham gia ở mức độ khác nhau, nam giới làm công việc được coi là khỏe mạnh như làm đất phun thuốc trừ sâu hay đi tập huấn. Phụ nữ làm công việc liên quan đến chăm sóc. Tuy nhiên đối với nhóm hộ gia đình vợ làm rau là chính, chồng đi làm các công việc phi nông nghiệp thì phụ nữ là người đảm nhiệm chính và có vai trò quan trọng trong toàn bộ các khâu của quá trình trồng rau an toàn
Phân công lao động giữa phụ nữ và nam giới trong giai đoạn chăm sóc rau an toàn: Giai đoạn chăm sóc rau là một khâu quan trọng ảnh hưởng rất lớn đến năng, thu nhập của hộ gia đình. Do vậy ở hoạt động chăm sóc rau an toàn tại các hộ gia đình cần có sự đầu tư lớn về thời gian cũng như công sức bỏ ra. Kết quả nghiên cứu, trong công đoạn chăm sóc rau an toàn thì đều có sự tham gia của người phụ nữ và cả nam giới. Trong từng nhóm hộ sự tham gia của phụ nữ và nam giới ở mức độ khác nhau. Tuy nhiên, phụ nữ là người đảm nhiệm chính, tham gia nhiều hơn so với nam giới trong công đoạn này. Nam giới đảm nhiệm một số khâu như phun thuốc, mua thuốc bảo vệ thực vật. Phụ nữ thực hiện các khâu đòi hỏi tỷ mỉ và thời gian chăm sóc hơn như bón phân, tưới nước, ghi chép nhật ký nguồn gốc của rau. Trong hai nhóm hộ, sự phân công lao động có mức độ tham gia khác nhau của nam giới và nữ giới.
Phụ nữ làm chính trong giai đoạn chăm sóc rau an toàn
Phân công lao động giữa phụ nữ và nam giới trong giai đoạn thu hoạch và bảo quản rau an toàn Thu hoạch và bảo quản rau an toàn là một công đoạn quan trọng để đảm bảo sản phẩm rau tươi, đúng chất lượng khi mang ra thị trường tiêu thụ. Trong hoạt động này bao gồm các khâu như: chuẩn bị dụng cụ thu hoạch rau, thu hoạch rau, rửa rau, vận chuyển rau, sơ chế và đóng gói sản phẩm. Nghiên cứu cho thấy có sự tham gia giữa phụ nữ và nam giới trong giai đoạn thu hoạch và bảo quản rau an toàn, trong giai đoạn này phụ nữ tham gia nhiều hơn so với nam giới.
Hình ảnh thu hoạch rau an toàn có sự tham gia của cả phụ nữ và nam giới
Kết quả nghiên cứu về phân công lao động trong hoạt động trồng rau an toàn ở các công đoạn chuẩn bị, chăm sóc, thu hoạch có sự tham gia của phụ nữ và nam giới ở mức độ khác nhau tùy thuộc vào đặc điểm của hai nhóm hộ. Đối với nhóm hộ cả vợ và chồng cùng làm rau, những khâu được coi là quan trọng chồng làm (làm đất, kiểm tra sâu bệnh), đối với nhóm hộ vợ làm rau chính, chồng làm hoạt động phi nông nghiệp thì chồng làm với vai trò phụ giúp vợ ở một số khâu như mua giống, mua phân bón, tưới nước, thu hoạch. Đặc biệt, thời gian tham gia trồng rau của nam giới và nữ giới khác nhau. Phụ nữ tham gia trồng rau nhiều hơn so với nam giới trong cả hai nhóm hộ và có vai trò quan trọng đối với toàn bộ quá trình trồng rau an toàn.
Hình ảnh trồng rau an toàn tại xã Vân Hội – Tam Dương – Vĩnh Phúc
ThS. Trần Thanh Hương - Khoa KHXH