Viện Sinh học và Công nghệ nông nghiệp chủ trì và đang triển khai đề tài “Xây dựng mô hình sản xuất thương phẩm giống ngô nếp VNUA16 trên địa bàn tỉnh Hải Dương”, nay là Thành phố Hải Phòng. Năm 2025, các mô hình sản xuất thương phẩm giống ngô nếp VNUA16 được triển khai với 25ha tại 4 huyện của tỉnh Hải Dương cũ bao gồm Kim Thành, Gia Lộc, Thanh Miện và Tứ Kỳ trong vụ Xuân và 25 ha tại 5 xã thuộc thành phố Hải Phòng trong vụ Thu Đông bao gồm Lai Khê, Gia Phúc, Hải Hưng, Nguyên Giáp và Chí Minh. Với sự hỗ trợ từ các nhà khoa học của Viện Sinh học và Công nghệ Nông nghiệp, Học viện Nông nghiệp Việt Nam, các lớp tập huấn kỹ thuật trồng, chăm sóc và thu hoạch ngô nếp hiện đại đã được tổ chức, góp phần thay đổi tư duy sản xuất của người nông dân. Tuy là giống ngô mới, song đã được lòng nông dân bởi sự vượt trội cả về năng suất và chất lượng.
Ở Việt Nam, ngô là cây lương thực đứng sau lúa. Cuộc cách mạng về giống ngô lai của Việt Nam đã góp phần tăng nhanh diện tích, năng suất và sản lượng ngô trong toàn quốc, đưa nước ta đứng vào hàng ngũ những nước trồng ngô lai tiên tiến của vùng châu Á. Trong những năm gần đây, ngô nếp ăn tươi được người tiêu dùng ưa chuộng, sử dụng như một loại thực phẩm giàu dinh dưỡng, tốt cho sức khỏe. Để đáp ứng nhu cầu về thị trường, ngoài việc sản xuất ngô nếp nhằm tăng năng suất thì cần chú trọng đến tăng chất lượng. Chính vì vậy, để nâng cao năng suất cũng như chất lượng, Viện Sinh học và Công nghệ Nông nghiệp thuộc Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã phối hợp Sở Khoa học và Công nghệ thành phố Hải Phòng tiến hành đề tài “Xây dựng mô hình sản xuất thương phẩm giống ngô nếp VNUA16 trên địa bàn tỉnh Hải Dương” nhằm giúp bà con nông dân nâng cao nhận thức trong việc áp dụng các tiến bộ Khoa học kỹ thuật trong sản xuất ngô nếp.
VNUA16 một giống ngô nếp mới của Học viện Nông nghiệp Việt Nam được chọn tạo và công nhận lưu hành tại các tỉnh phía Bắc vào năm 2022. Giống đã được phát triển, mở rộng sản xuất ở nhiều tỉnh phía Bắc cũ như Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Nam, Nam Định, Ninh Bình, Hưng Yên, Thái Bình, Lạng Sơn, Bắc Giang… Cây ngô VNUA16 sinh trưởng phát triển khoẻ, chống chịu tốt với điều kiện bất thuận, thích nghi với điều kiện khí hậu của miền Bắc Việt Nam. Giống đã được đưa vào sản xuất thử từ năm 2018 với các mô hình nhỏ, sau đó tiến hành các mô hình lớn hơn tại nhiều tỉnh, luôn ổn định và cho năng suất cao, chất lượng tốt. Mô hình sản xuất thương phẩm giống ngô nếp VNUA16 được triển khai tại Hải Dương cũ (nay là Hải Phòng) từ năm 2024-2026, với tổng diện tích là 100 hecta.
Hình ảnh giống ngô nếp VNUA16 thương phẩm thu hoạch trong vụ Xuân 2025 tại Hải Dương (nay là Hải Phòng)
Giống ngô nếp VNUA16 được chọn tạo bởi Viện Nghiên cứu và Phát triển cây trồng (nay là Viện Sinh học và Công nghệ Nông nghiệp) nên chủ động hạt giống và hạ giá thành so với hạt giống đại trà tại địa phương (HN88), chất lượng hạt giống đảm bảo theo quy chuẩn Việt Nam. Từ thành công bước đầu năm 2024, Viện Sinh học và Công nghệ nông nghiệp đã triển khai mô hình sản xuất thương phẩm giống ngô nếp VNUA16 với quy mô 25ha tại 4 huyện của tỉnh Hải Dương cũ trong vụ Xuân 2025 bao gồm Kim Thành, Gia Lộc, Thanh Miện, Tứ Kỳ và 25 ha tại 5 xã thuộc thành phố Hải Phòng trong vụ Thu Đông 2025. Các hộ dân được hỗ trợ 50% tiền hạt giống, được tham gia tập huấn kỹ thuật canh tác thương phẩm giống ngô nếp VNUA16 và được hỗ trợ kỹ thuật kịp thời trong quá trình tham gia xây dựng mô hình sản xuất. Toàn bộ sản phẩm bắp tươi của mô hình được tiêu thụ tại địa phương và các tỉnh lân cận.
Giống ngô nếp VNUA16 có thời gian sinh trưởng ngắn, sinh trưởng phát triển khỏe, nhiễm sâu bệnh hại ở mức nhiễm nhẹ, thấp cây, chống đổ tốt so với một số giống đại trà khác. Là giống ngô chín sớm nên thường trong cùng một trà gieo sẽ thu hoạch sớm hơn giống đại trà từ 5-7 ngày. Do vậy, người sản xuất có thể bán ngô thương phẩm được giá hơn, mang lại thu nhập tốt hơn.
Khi triển khai trồng, các hộ tham gia đề tài được hỗ trợ hạt giống. Trong các buổi cấp phát giống đã hướng dẫn cho người dân kỹ thuật ngâm ủ, gieo trồng và chăm sóc ngô VNUA16. Trong quá trình sản xuất, cán bộ chỉ đạo sản xuất thường xuyên hỗ trợ kỹ thuật cho bà con nông dân, kỹ thuật theo dõi, phát hiện và phòng trừ sâu bệnh hại trên cây ngô. Điều đặc biệt là người nông dân không chỉ làm, mà còn hiểu những gì mình đang làm. Họ thực sự là người đồng hành cùng với các nhà khoa học trên cánh đồng mở.
Giống ngô nếp VNUA16 trồng tại các địa phương được chăm sóc phòng trừ sâu bệnh kịp thời, đúng thời điểm nên cây ngô rất khỏe, ruộng ngô sạch sâu bệnh, đặc biệt các loại sâu bệnh phổ biến gây hại cho ngô như sâu xám, sâu keo mùa thu, sâu đục thân, đục bắp, đục cờ, rệp thân mềm hại cờ, bệnh khô vằn, gỉ sắt…được kiểm soát tốt. Đầu vụ Xuân 2025, chịu ảnh hưởng của yếu tố thời tiết không thuận lợi như trời âm u, cường độ ánh sáng yếu nên khả năng tăng trưởng chiều cao cây ngô ở những diện tích gieo trồng sớm bị ảnh hưởng, cây chậm lớn, tuy nhiên vào gia đoạn trước trỗ, ánh sáng mạnh, có mưa cây phát triển khỏe, chiều cao cây trung bình nên tăng khả năng chống đổ gẫy và đổ rễ. Điểm nổi bật của giống ngô nếp VNUA16 là cây to, chiều cao cây thấp, chống đổ tốt. Trong vụ Thu Đông 2025, thời tiết bất thuận trong giai đoạn xuống giống, từ tháng 8-10 miền Bắc liên tục trải qua các cơn bão kép, ảnh hưởng đến các trà ngô sớm, để giảm thiệt hại, bà con đã lùi thời gian trồng vào cuối tháng 9, đầu tháng 10, và khắc phục bằng cách làm bầu để giảm thiểu ảnh hưởng của thời tiết đến giai đoạn cây con cũng như để đẩy sớm thời vụ lên được 7-10 ngày, thậm chí 15 ngày. Sau khi ra bầu, cây được chăm sóc kịp thời, sinh trưởng, phát triển khỏe. Chất lượng bắp VNUA16 khi luộc chín ăn rất dẻo, ngọt, phù hợp với thị hiếu người tiêu dùng. Mô hình có mức chi phí sản xuất từ 48,8 -53,7 triệu đồng/ha (chưa nhận hỗ trợ). Khi đề tài hỗ trợ 50% tiền hạt giống, tiền thuốc bảo vệ thực vật, chi phí sản xuất giảm xuống, dao động từ 40-45 triệu đồng/ha. Tổng thu tại mô hình đạt trung bình từ 97,6-109,4 triệu đồng/ha. Lãi thu được từ 48-55 triệu đồng/ha (khi không có hỗ trợ) và lãi từ 52-69 triệu đồng/ha (mô hình nhận hỗ trợ 50% giống, tiền thuốc bảo vệ thực vật). Hiệu quả kinh tế của mô hình sản xuất giống ngô nếp VNUA16 vượt trên 15% so với sản xuất đại trà tại địa phương.
Sau mỗi vụ sản xuất, các hội thảo được tổ chức, không chỉ để đánh giá kết quả mà để mở ra những hướng đi tiếp theo. Đề tài đã giúp nâng cao năng suất ngô nếp từ 15-18%, giảm chi phí đầu vào, đặc biệt tạo ra sản phẩm có thể truy xuất nguồn gốc, kết nối với doanh nghiệp thu mua.
Bên cạnh những kết quả đạt được, đề tài từng bước nâng cao nhận thức của người dân về việc sản xuất ngô nếp thương phẩm liên kết với tiêu thụ sản phẩm, dùng thuốc bảo vệ thực vật đúng cách đảm bảo an toàn cho người sản xuất, chất lượng sản phẩm và môi trường sinh thái. Từ đó thay đổi tập quán canh tác của người dân từ chỗ chỉ sản xuất theo kinh nghiệm sang sản xuất ngô có kỹ thuật và thấy được sự cần thiết của việc áp dụng khoa học kỹ thuật trong sản xuất.
Hình ảnh cán bộ đề tài giao giống cho các hộ dân tham gia xây dựng mô hình
Hình ảnh các lớp tập huấn kỹ thuật cho các hộ dân tham gia xây dựng mô hình
Hình ảnh thăm quan và đánh giá mô hình sản xuất trên thực địa
“Ngô nếp công nghệ” không chỉ là tên gọi cho những giống cây mới, mà còn là tên gọi cho một cách làm mới – gắn kết giữa những nhà khoa học, người nông dân và thị trường tiêu dùng. Một Hải Dương hôm qua, Hải Phòng ngày nay đang chuyển mình mạnh mẽ, từ sản xuất nhỏ lẻ sang mô hình sản xuất tập trung gắn với tiêu thụ – bắt đầu từ những hạt ngô mang tên gọi VNUA16.
Trần Thị Thanh Hà – Nhóm nghiên cứu mạnh Cây màu