Chủ nghĩa yêu nước là một nguồn sức mạnh, một động lực vĩ đại cho sự tồn tại, thịnh vượng, phát triển của mỗi quốc gia. Nội dung của chủ nghĩa yêu nước rộng và có nhiều mức độ, hình thức biểu hiện khác nhau, khái quát nhất đó là tinh thần tự hào, tự tôn, tự cường dân tộc và những hành động để thể hiện tinh thần tự hào, tự tôn, tự cường dân tộc. Chủ nghĩa yêu nước có thể là tình yêu với không gian, khung cảnh; tình yêu với con người; tình yêu với lịch sử; tình yêu với văn hóa, phong tục, tập quán, lối ứng xử giữa người với người, giữa người với thiên nhiên của nơi mình sinh ra và rộng lớn hơn là Tổ quốc mình. Tình yêu đó thể hiện từ trong tình cảm cho đến hành động hành động thể hiện sự trân trọng, đề cao con người, Tổ quốc mình. Chủ nghĩa yêu nước chân chính còn bao gồm thêm sự thừa nhận và tôn trọng đối với chủ quyền lãnh thổ, văn hóa của các quốc gia khác.
Trong bối cảnh thế giới hiện nay, nhiều quốc gia có tiềm lực về kinh tế, quân sự, chính trị, đang thể hiện sức mạnh đó của mình, đang khẳng định vị thế cường quốc, vị thế siêu cường và thực hiện lợi ích quốc gia của mình. Các quốc gia đó tranh giành ảnh hưởng và lợi ích với nhau. Một biến thể hết sức nguy hiểm đó là họ dùng các tiềm lực của mình để lôi kéo một quốc gia nào đó chống lại một quốc gia khác, thậm chí biến một quốc gia nào đó thành chiến trường để họ thể hiện sức mạnh kinh tế, sức mạnh quân sự, sức mạnh chính trị của mình. Một trong những nhân tố để các cường quốc và siêu cường thực hiện được điều đó là kích động vào tinh thần dân tộc cực đoan, đề cao dân tộc mình, hạ thấp, coi thường dân tộc khác; bài xích dân tộc khác; kích động xung đột và thù hằn dân tộc. Hệ quả của các quốc gia bị lôi kéo vào các tranh chấp, xung đột này là bất ổn về mọi mặt của quốc gia, thậm chí chiến tranh. Hậu quả cuối cùng và khổ cực luôn là người dân phải gánh chịu. Bài học đắt giá này, chúng ta được chứng kiến từ thập niên cuối thế kỷ XX đến nay, nó đã diễn ra ở Châu Âu, ở Trung Đông, hiện nay là ở Đông Âu và nó đang tiềm ẩn ở nhiều quốc gia, nhiều khu vực khác trên thế giới.
Trong bối cảnh hiện nay, hiểu đúng và thực hiện đúng chủ nghĩa yêu nước chân chính là sự lựa chọn sáng suốt của mỗi người dân, mỗi quốc gia và toàn bộ nhân loại.
TS. Nguyễn Đắc Dũng - Khoa KHXH